Panel PTHG pt. „Na ratunek gospodarce: odbudowa, stabilizacja i kreowanie ścieżek rozwoju polskiej gospodarki w XIX i XX wieku”

W 2021 r. PTHG przygotowało i zgłosiło na XXI Powszechny Zjazd Historyków Polskich – Białystok 2024, panel pt. „Na ratunek gospodarce: odbudowa, stabilizacja i kreowanie ścieżek rozwoju polskiej gospodarki w XIX i XX wieku”, który został przez organizatorów zjazdu zaakceptowany. Zasadniczym celem podjętych badań jest analiza systemowych działań na rzecz wyjścia z kryzysów w XIX i XX wieku, w tym szczególnie aktywności państwa i instytucji publicznych „idących na pomoc gospodarce”, zastosowanych narzędzi oraz ich skuteczności i długookresowych następstw. 

W ramach panelu zaprezentowane zostaną wyniki najnowszych badań historyczno-gospodarczych dotyczących aktywności państwa oraz instytucji publicznych w związku z szeroko rozumianymi szokami natury polityczno-społecznej i ekonomicznej (w postaci radykalnych reform systemowych, kryzysów gospodarczych, konfliktów wojennych itp.). Badania te odtwarzają z jednej strony mechanizmy i instrumentarium działań podmiotów „idących na pomoc gospodarce”, z drugiej analizują skuteczność i długookresowe następstwa tych działań, z zastosowaniem adekwatnych koncepcji teoretycznych (w szczególności instytucjonalizmu). Prezentowane w ramach panelu treści stanowić będą efekt prowadzonych od lat przez jego uczestników interdyscyplinarnych badań znacząco wykraczających poza nauki humanistyczne (m. in. ekonomia, nauki prawne, nauki o polityce).

Tytułowe działania „na ratunek gospodarce” będą przedstawione w różnych epokach historycznych oraz w odmiennych systemach ekonomicznych i doktrynalno-światopoglądowych.

Na panel złożą się cztery wystąpienia stanowiące próbę stworzenia komplementarnej całości chronologicznie obejmującej XIX i XX stulecie. Pierwsze wystąpienie o charakterze wprowadzającym dotyczy ewoluującej roli państwa w gospodarce, w szczególności w procesach kryzysowych. Kolejne trzy wystąpienia problemowe podejmują tematykę odbudowy, stabilizacji i kreowania ścieżek rozwoju polskiej gospodarki w konkretnych uwarunkowaniach historycznych: 1) w XIX stuleciu i okresie międzywojennym, 2) w dobie modelu gospodarki centralnie planowanej, 3) w okresie transformacji ustrojowej w końcu XX wieku i istotnych przewartościowań dotyczących relacji państwo-gospodarka.

Pierwsze z proponowanych wystąpień zatytułowane „Od państwa nieobecnego do państwa sprawczego. Państwo a kryzysy w XIX-XX wieku”, przygotowali prof. Cecylia Leszczyńska (Uniwersytet Warszawski), prof. Rafał Matera (Uniwersytet Łódzki) oraz prof. Paweł Grata (Uniwersytet Rzeszowski). Referat podejmie trzy zasadnicze kwestie: teoretyczne uwarunkowania angażowania się państwa i instytucji publicznych w procesy gospodarcze i przeciwdziałanie kryzysom, praktyczne sposoby realizacji tego zaangażowania oraz miejsce sfery społecznej w ramach tej formy aktywności instytucji państwa.

Kolejne trzy wystąpienia będą miały charakter chronologiczno-problemowy. Pierwsze, poświęcone jest kontekstom i koncepcjom modernizacji gospodarki Galicji uznawanej za jedną z najsłabiej rozwiniętych polskich prowincji. Referat pod tytułem „Nam potrzeba jeszcze poznać koleje jakie przechodził przemysł krajowy, przyczyny dalsze i bliższe jego pomyślności, stagnacji lub upadku…” – koncepcje ekonomistów i działaczy gospodarczych wobec rozwoju galicyjskiego przemysłu na przełomie XIX i XX w.” przygotował prof. Piotr Franaszek (Uniwersytet Jagielloński). Drugie, traktujące o meandrach systemu realnego socjalizmu i ich uwarunkowaniach, wystąpienie zatytułowane „Społeczne bariery rozwoju gospodarczego PRL” opracują prof. Jędrzej Chumiński oraz dr Krzysztof Popiński (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu). Ostatnie wystąpienie „Plan Balcerowicza. Anatomia przełomu” prof. prof. Wojciecha Morawskiego (Szkoła Główna Handlowa w Warszawie) stanowić będzie krytyczne studium odnoszące się do koncepcji „ratowania gospodarki” w schyłkowej fazie Polski Ludowej.

Zaproponowana zawartość merytoryczna panelu i wchodzących w jego skład referatów w sposób spójny odpowiadają na sformułowaną w tytule kwestię reakcji państw i jego instytucji na problemy gospodarki, w szczególności szoki kryzysowe.